«Αγροναύτες» στην πόλη. Καλάθια λαχανικών στις γειτονιές της πόλης και Κοινοτικά Υποστηριζόμενη Γεωργία

Η Κοινοτικά Υποστηριζόμενη Γεωργία (Community Supported Agriculture) εισάγει την έννοια της αλληλέγγυας γεωργίας μέσω της συνεργασίας ενός παραγωγού (ή ομάδας παραγωγών μιας αγροτικής περιοχής) και μιας ομάδας καταναλωτών στην πόλη με αμοιβαίο όφελος. Οι παραγωγοί προμηθεύουν τους καταναλωτές εβδομαδιαίως με καλάθι φρέσκων βιολογικών λαχανικών (και ενίοτε και άλλων προϊόντων της γεωργικής εκμετάλλευσης, όπως φρούτα, αυγά, πουλερικά, γαλακτοκομικά, …) κατόπιν συμφωνίας στην αρχή της καλλιεργητικής σεζόν. Η συμφωνία προκαθορίζει την ποικιλία των προϊόντων του καλαθιού ανάλογα με την εποχή, καθώς και το κόστος του σε δίκαιες τιμές και για τα δύο συμβαλλόμενα μέρη. Οι καταναλωτές προπληρώνουν τα καλάθια της σεζόν υποστηρίζοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο έμπρακτα τον παραγωγό (Cox et al. 2008).

Η Κοινοτικά Υποστηριζόμενη Γεωργία (ΚΥΓ) αποτελεί ένα εναλλακτικό πρότυπο οργάνωσης της γεωργικής παραγωγής και οργάνωσης της όλης αγροτροφικής αλυσίδας σε επίπεδο εδαφικής περιοχής, χωρίς ενδιάμεσους εμπόρους. Οι παραγωγοί έρχονται σε άμεση επαφή με τους καταναλωτές της ομάδας συζητώντας και συναποφασίζοντας για τις καλλιεργητικές πρακτικές, το περιεχόμενο του καλαθιού και τα πρακτικά ζητήματα σχετικά με τους τρόπους παράδοσης και πληρωμής. Πρόκειται εν ολίγοις για μια ακόμα μορφή «βραχείας αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμου» (short food supply chain), όπου αγρότες και καταναλωτές αναπτύσσουν στενούς δεσμούς στη βάση της αμοιβαίας εμπιστοσύνης στο πλαίσιο ενός διαμορφούμενου «δικτύου των πολιτών» (Renting et al. 2012). Κατ’ αυτόν τον τρόπο οι ευθύνες, οι κίνδυνοι και οι ανταμοιβές της καλλιέργειας μοιράζονται από κοινού. Για τον παραγωγό, η συμμετοχή σε ένα δίκτυο ΚΥΓ προσφέρει χρηματοδοτική ασφάλεια χάρη στην εξασφαλισμένη αγορά, ακόμα και σε δύσκολες καλλιεργητικές περιόδους (φυσικοί και οικονομικοί κίνδυνοι). Στον καταναλωτή δίνεται η δυνατότητα να ακολουθήσει μια ισορροπημένη υγιεινή διατροφή, να ξαναβρεί τον δεσμό με την ύπαιθρο και να δράσει ως ενεργός πολίτης συμβάλλοντας στην διατήρηση του περιβάλλοντος και της βιοποικιλότητας (βιοκαλλιέργεια, χρήση τοπικών σπόρων) καθώς και του κοινωνικό-παραγωγικού ιστού στις αγροτικές κοινότητες.

Ποικίλα τέτοια συστήματα που διευρύνουν τις τοπικές αγορές και τα μικρά δίκτυα διανομής είναι στην ουσία εθελοντικά διαβήματα ή συλλογικές πρωτοβουλίες (Allaire 2013) υπό την καθοδήγηση των αγροτών (όπως τα περίφημα AMAP στη Γαλλία – Ένωση για τη Διατήρηση της Τοπικής Γεωργίας) ή την καθοδήγηση των καταναλωτών (όπως οι Gruppi di Acquisto Solidale – Ομάδες Αγορών Αλληλεγγύης στην Ιταλία) ή ακόμα την καθοδήγηση των δικτύων διανομής (όπως το αλληλέγγυο εμπόριο). Σε κάθε περίπτωση, η ΚΥΓ υπερασπίζεται και ενισχύει τη μικρή οικογενειακή γεωργία και την οικιακή μεταποίηση, τα τοπικά προϊόντα ονομασίας προέλευσης και τις γευστικές ιδιοτυπίες, τις βιολογικές και βιοδυναμικές μεθόδους παραγωγής από παραγωγούς που ανησυχούν για το περιβάλλον, τη βιοποικιλότητα, τη δημόσια υγεία και την αστάθεια των τιμών και οι οποίοι απευθύνονται σε ενεργούς καταναλωτές της πόλης με κριτική στάση απέναντι στα μεγάλα διεθνικά δίκτυα διανομής και τα παγκόσμια τρόφιμα.

Η ΚΥΓ αναπτύχθηκε τη δεκαετία του 1960 στην Ευρώπη (ιδιαίτερα στην Ελβετία και Γερμανία) που βλέπει τις πόλεις της να εξαπλώνονται με ταχείς ρυθμούς, ενώ η γεωργία αποκόβεται από τους τόπους παραγωγής και τις αγροτικές κοινωνίες μέσα στη δίνη του αγροτικού εκσυγχρονισμού και της εκβιομηχάνισης. Το κίνημα της κοινοτικά υποστηριζόμενης γεωργίας ενισχύεται καθώς εντείνονται οι διατροφικοί κίνδυνοι και επιμηκύνεται η διαδρομή του τροφίμου από την γεωργική εκμετάλλευση μέχρι το τραπέζι του καταναλωτή. Σήμερα σχήματα ΚΥΓ υπάρχουν σε διαφορετικές μορφές σε όλο τον κόσμο. Μπορεί η κεντρική ιδέα να είναι η ίδια, ωστόσο διαφέρει η εφαρμογή, το όνομα, η δομή του δικτύου και ο βαθμός δέσμευσης (Schlicht et al. 2014).