Διαγενεακή κοινωνική κινητικότητα: Κοινωνικά άνιση πρόσβαση των νέων στην εκπαίδευση και το επάγγελμα στη δεκαετία του 2000*

Οι εκπαιδευτικές διαδρομές επιμηκύνονται για όλους τους νέους ανεξάρτητα από το κοινωνικοεπαγγελματικό περιβάλλον από το οποίο προέρχονται. Οι διαφορές, ωστόσο, παραμένουν και η ψαλίδα κλείνει πολύ περισσότερο για την Δευτεροβάθμια εκπαίδευση, ενώ παραμένει σημαντική στις ηλικίες της Τριτοβάθμιας (γράφημα 11). Έτσι, η σημαντική σύγκλιση των ενδιάμεσων και χαμηλών επαγγελματικών κατηγοριών με τις υψηλές αφορά κυρίως την ολοκλήρωση της 12ετούς εκπαίδευσης (διαφορά 5 περίπου ποσοστιαίων μονάδων στην ηλικία των 17 ετών) ενώ στην ηλικία ολοκλήρωσης 4ετών σπουδών στην Τριτοβάθμια εκπαίδευση η διαφορά παραμένει σημαντική (40-50 ποσοστιαίες μονάδες).

Γράφημα 11: Ποσοστό νέων 15-29 ετών στην εκπαίδευση ανά ηλικία και ανά επαγγελματική κατηγορία του προσώπου αναφοράς του νοικοκυριού στην Αθήνα

Μεγαλύτερες είναι και οι εκπαιδευτικές διαδρομές για τους νέους μετανάστες ή τους γόνους μεταναστών. Οι τρεις μεγάλες ομάδες υπηκοοτήτων που επιλέξαμε ως ενδεικτικές των διαφορών ανάμεσα στον μεταναστευτικό πληθυσμό (χώρες Ανατολικής Ευρώπης, χώρες Βόρειας Αφρικής και Μέσης Ανατολής και χώρες της Ινδικής Χερσονήσου) δείχνουν ότι για τις δύο πρώτες ομάδες υπάρχει σημαντική σύγκλιση με τους γηγενείς Έλληνες όσον αφορά το μήκος των εκπαιδευτικών διαδρομών –κάτι που αντανακλά και τη σχετικώς επιτυχή ένταξη της δεύτερης γενιάς στην εκπαίδευση. Για την τρίτη ομάδα, η επιμήκυνση των εκπαιδευτικών διαδρομών ήταν πολύ μικρότερη και η απόσταση από τους γηγενείς Έλληνες αυξήθηκε αντί να μειωθεί.

Η σύγκλιση μεταξύ γηγενών Ελλήνων και μεταναστευτικών ομάδων όσον αφορά το μήκος των διαδρομών εκπαίδευσης των παιδιών τους αφορά κυρίως –όπως και η κοινωνική σύγκλιση που είδαμε προηγουμένως– τη διαδρομή μέσα στη 12ετή εκπαίδευση και λιγότερο τη συνέχεια στη Μεταδευτεροβάθμια ή/και την Τριτοβάθμια εκπαίδευση.

Κοινωνική διαφοροποίηση στην αναπαραγωγή των επαγγελματικών κατηγοριών

Ο πίνακας 2 δείχνει τις πιθανότητες των νέων που προέρχονται από τρεις ενδεικτικές επαγγελματικές κατηγορίες (Νομικοί, Πωλητές σε Καταστήματα, Ανειδίκευτοι Εργάτες Βιομηχανίας & Κατασκευών) να έχουν πρόσβαση σε κάποια από τις τέσσερις ευρείες ομάδες επαγγελματικών κατηγοριών. Οι τιμές του πίνακα είναι υποπολλαπλάσια ή πολλαπλάσια της μονάδας, η οποία αποτελεί τις μέσες πιθανότητες κάθε νέου/ας να αποτελέσει μέλος της επαγγελματικής κατηγορίας που αναφέρεται ανεξαρτήτως κοινωνικής προέλευσης.

Πίνακας 2: Πιθανότητες των νέων 22-34 ετών από νοικοκυριό με πρόσωπο αναφοράς Νομικό, Πωλητή σε Κατάστημα ή Ανειδίκευτο Εργάτη στη Βιομηχανία ή τις Κατασκευές να έχουν πρόσβαση σε διάφορες ομάδες επαγγελμάτων (μέσες πιθανότητες = 1)

Αυτό που προκύπτει από τον πίνακα 2 είναι ότι οι ανισότητες στην πρόσβαση στις υψηλότερες και χαμηλότερες επαγγελματικές θέσεις παραμένουν πολύ μεγάλες και στο τέλος της δεκαετίας του 2000, παρά την ελαφρά τους μείωση σε σχέση με το 2001. Έτσι, για τους νέους που προέρχονται από οικογενειακό περιβάλλον Νομικών, οι πιθανότητες να εξασκήσουν επάγγελμα που εντάσσεται στην ευρεία ομάδα των υψηλών επαγγελματικών κατηγοριών είναι 3πλάσιες του μέσου όρου, ενώ για όσους προέρχονται από την ευρεία ομάδα των Ανειδίκευτων, οι πιθανότητες είναι τρεις φορές μικρότερες από το μέσο όρο.

Το φύλο διαφοροποιεί τις πιθανότητες κοινωνικής κινητικότητας, με τις γυναίκες να παρουσιάζουν περισσότερες πιθανότητες για μια ανοδικότερη επαγγελματική πορεία από τους άνδρες, ανεξάρτητα από την κοινωνική τους προέλευση. Ωστόσο, οι πιθανότητες για τις γυναίκες να ασκήσουν επάγγελμα που εντάσσεται στις υψηλές κατηγορίες ή να μην ασκήσουν επάγγελμα που δεν απαιτεί ειδίκευση είναι μόνο λίγο μεγαλύτερες των ανδρών όταν και οι δύο προέρχονται από περιβάλλον υψηλών επαγγελματικών κατηγοριών, όπως τα Νομικά επαγγέλματα. Η διαφορά διευρύνεται σημαντικά υπέρ των γυναικών όταν η κοινωνική προέλευση των νέων είναι χαμηλότερη και αφορά ενδιάμεσες ή χαμηλότερες επαγγελματικές κατηγορίες γονέων. Η διαφορά αυτή είναι σημαντικότερη όσον αφορά την αποφυγή από τις γυναίκες επαγγελμάτων τεχνιτών και ανειδίκευτων εργατών, τα οποία είναι, ούτως ή άλλως, ανδροκρατούμενα.

Ο ρόλος του χώρου στην αναπαραγωγή των ανισοτήτων

Επίδραση της γειτονιάς και μήκος εκπαιδευτικών διαδρομών

Η συζήτηση όσον αφορά το ρόλο του χώρου στην αναπαραγωγή των κοινωνικών ανισοτήτων είναι μεγάλη και σύνθετη. Το γεγονός ότι οι νέοι που μεγαλώνουν στο Ψυχικό ή την Εκάλη έχουν πολύ περισσότερες πιθανότητες από εκείνους/ες που μεγαλώνουν στο Πέραμα ή το Ζεφύρι να διανύσουν μεγαλύτερες διαδρομές στην εκπαίδευση και να καταλάβουν υψηλότερες θέσεις στην επαγγελματική ιεραρχία, δεν αποτελεί απόδειξη αυτού του ρόλου. Η διαφορά οφείλεται κυρίως στη σημαντικά διαφορετική κοινωνική φυσιογνωμία του πληθυσμού των περιοχών αυτών και όχι σε καθεαυτό χαρακτηριστικά του χώρου.

Τα χαρακτηριστικά του χώρου –πέρα δηλαδή από τα χαρακτηριστικά του άμεσου (οικογενειακού) κοινωνικού περιβάλλοντος από το οποίο προέρχονται οι νέοι/ες– αφορούν τρεις βασικές παραμέτρους (Buck 2001, Atkinson and Kintrea 2001, Lupton 2003):

1) Τη συνολική κοινωνική φυσιογνωμία της γειτονιάς, η οποία διαφοροποιεί τα κοινωνικά πρότυπα (role models) και την κοινωνική σύνθεση του μαθητικού πληθυσμού των τοπικών σχολείων

2) Το επίπεδο των τοπικών κοινωνικών και άλλων υπηρεσιών, με προεξάρχουσα την ποιότητα των τοπικών σχολείων

3) Την εικόνα της γειτονιάς που μπορεί να κυμαίνεται από τον στιγματισμό ως την αίσθηση ότι πρόκειται για γειτονιά-πρότυπο

Τα δεδομένα των Απογραφών Πληθυσμού δεν επαρκούν για μια ικανοποιητική αξιολόγηση του ρόλου του χώρου –ή της επίδρασης της γειτονιάς (neighbourhood effect) όπως αναφέρεται στη σχετική βιβλιογραφία και συζήτηση. Αυτό που ακολουθεί αποτελεί μια πολύ αδρή προσέγγιση της επίδρασης της γειτονιάς μέσα από την αναζήτηση των σημαντικών,  ενδεχομένως, διαφορών μεταξύ νέων που προέρχονται από ίδιο κοινωνικοεπαγγελματικό περιβάλλον, αλλά κατοικούν σε γειτονιές με σημαντικά διαφορετική κοινωνική φυσιογνωμία. Οι δείκτες που χρησιμοποιούμε είναι το μήκος των εκπαιδευτικών διαδρομών και η ανεργία. Από το χώρο της πόλης επιλέγονται δύο ομάδες Δήμων (Βόρεια και Νότια Προάστια από τη μία πλευρά και Δυτικά Προάστια από την άλλη, χάρτης 1).

Χάρτης 1: Δήμοι που επελέγησαν για την ομάδα των Βορείων & Νοτίων Προαστίων (μπλέ) και των Δυτικών Προαστίων (ροζ)

Οι διαφορές που παρατηρούμε στο μήκος των εκπαιδευτικών διαδρομών των νέων που προέρχονται από γονείς Νομικού επαγγέλματος και ζουν είτε στην ομάδα των Βορείων & Νοτίων Προαστίων είτε των Δυτικών Προαστίων είναι πολύ περιορισμένες. Αντίθετα, όταν οι νέοι προέρχονται από γονείς Πωλητές σε Καταστήματα ή από Ανειδίκευτους Εργάτες στη Βιομηχανία ή τις Κατασκευές, το μήκος της εκπαιδευτικής διαδρομής είναι σημαντικά μεγαλύτερο για τους πρώτους.

Επίδραση της γειτονιάς και ανεργία

Η ανεργία αυξήθηκε σημαντικά μεταξύ 2001 και 2011 σε όλη την Αττική. Ωστόσο, το εύρος με το οποίο πλήττει τους νέους/ες από ίδιο κοινωνικοεπαγγελματικό περιβάλλον που ζουν σε γειτονιές με διαφορετική κοινωνική φυσιογνωμία, παρουσιάζει σημαντικές διακυμάνσεις.

Για τους γόνους οικογενειών με υψηλές επαγγελματικές θέσεις (Μηχανικοί, Νομικοί και Γιατροί) η ανεργία το 2001 ήταν ήδη μεγαλύτερη για όσους έμεναν στα Δυτικά σε σχέση με τα Βόρεια και Νότια Προάστια. Το 2011, όμως, η αύξηση ήταν μεγαλύτερη για τους πρώτους, με αποτέλεσμα η ψαλίδα να ανοίξει και οι πρώτοι να έχουν διπλάσιο ποσοστό ανεργίας από τους δεύτερους (γράφημα 12).

Ανάλογη εικόνα παρουσιάζεται για τα παιδιά Ανειδίκευτων Εργατών στη Βιομηχανία και τις Κατασκευές, με τη διαφορά ότι για αυτούς η αύξηση της ανεργίας ήταν πολύ μεγαλύτερη από ότι για τους προηγούμενους είτε έμεναν στα Βόρεια και Νότια είτε στα Δυτικά Προάστια (γράφημα 13).

Γράφημα 12: Ποσοστό ανέργων νέων 22-34 ετών με πατέρα Μηχανικό, Νομικό ή Γιατρό και ανάλογα με την περιοχή κατοικίας στην Αθήνα

Γράφημα 13: Ποσοστό ανέργων νέων 22-34 ετών με πατέρα Ανειδίκευτο Εργάτη στη Βιομηχανία ή τις Κατασκευές και ανάλογα με την περιοχή κατοικίας στην Αθήνα

Χάρτης 2: Ποσοστό ανεργίας ανά Απογραφικό Τομέα στην Αττική (2011)

Ένα συνολικότερο εύρημα που προσφέρουν τα δεδομένα των Απογραφών Πληθυσμού είναι ότι η ανργία στη Μητροπολιτική περιοχή της Αθήνας αυξήθηκε με εντυπωσιακό τρόπο σε περιοχές συγκέντρωσης των χαμηλότερων κοινωνικοεπαγγελματικών κατηγοριών. Έτσι, οι συντελεστές συσχέτισης της χωρικής κατανομής του ποσοστού της ανεργίας με την κατανομή του ποσοστού των υψηλών επαγγελματικών κατηγοριών (Διευθυντικά Στελέχη και Επαγγελματίες) από -0.46 το 2001 έφθασε το -0.75 το 2011, ενώ για τις χαμηλές επαγγελματικές κατηγορίες (Ανειδίκευτοι) ήταν αντίστοιχα 0.23 και 0.59 (Maloutas 2015). Μέσα σε μια δεκαετία, δηλαδή, η χωρική κατανομή της ανεργίας έγινε πολύ πιο όμοια με την κατανομή των χαμηλών επαγγελματικών κατηγοριών και πολύ πιο ανόμοια με εκείνη των υψηλών (χάρτης 2).

Αναπαραγωγή της ανισότητας μέσα από τη διαγενεακή αναπαραγωγή των επαγγελμάτων

Παραδείγματα διαγενεακής μετάβασης μεταξύ επαγγελματικών κατηγοριών

Τα δεδομένα των Απογραφών Πληθυσμού επιτρέπουν τη συσχέτιση του επαγγέλματος των νέων με εκείνο του προσώπου αναφοράς του νοικοκυριού τους, όταν παραμένουν στο γονεϊκό τους νοικοκυριό.

Οι πίνακες που ακολουθούν καταγράφουν τις συνηθέστερες επαγγελματικές ομάδες στις οποίες εντάσσονται οι νέοι άνδρες και οι νέες γυναίκες όταν προέρχονται από συγκεκριμένα κοινωνικοεπαγγελματικά περιβάλλοντα.

Οι επαγγελματικές κατηγορίες προσώπου αναφοράς του γονεϊκού νοικοκυριού που επιλέξαμε ενδεικτικά είναι οι ακόλουθες: Νομικοί, Καθηγητές Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, Πωλητές σε Καταστήματα, Τεχνίτες Οικοδομικών Έργων και Ανειδίκευτοι Εργάτες στη Βιομηχανία και τις Κατασκευές.

Οι πίνακες αναφέρουν τις αναλυτικές κατηγορίες επαγγέλματος στις οποίες εντάσσονται οι νέοι 22-34 ετών με τη συγκεκριμένη κοινωνικοεπαγγελματική καταγωγή (στήλη 1), το ποσοστό του συνόλου των νέων αυτών που εντάσσεται σε κάθε κατηγορία (στήλη 2) και τις πιθανότητες ένας νέος/α να ενταχθεί στη συγκεκριμένη επαγγελματική κατηγορία (στήλη 3) που αποτελεί το πηλίκο της διαίρεσης του ποσοστού της στήλης 2 με το ποσοστό της ίδιας επαγγελματικής κατηγορίας στο σύνολο του πληθυσμού της ίδιας ηλικιακής ομάδας. Στους πίνακες αυτούς έχουν συμπεριληφθεί μόνο οι επαγγελματικές κατηγορίες για τις οποίες οι πιθανότητες πρόσβασης, για όσους προέρχονται από το συγκεκριμένο κοινωνικοεπαγγελματικό περιβάλλον, είναι περισσότερες από το 150% του μέσου όρου όλων των νέων της ίδιας ηλικίας

Στους πίνακες 3-12 οι υψηλές επαγγελματικές κατηγορίες τοποθετούνται σε γαλάζιο πλαίσιο, οι ενδιάμεσες σε μπεζ, οι κατηγορίες τεχνικών επαγγελμάτων σε πράσινο και εκείνες των ανειδίκευτων σε μωβ.

Η παρατήρηση της διαγενεακής επαγγελματικής κινητικότητας στους πίνακες 3-12 δείχνει ότι οι πιθανότητες των νέων να γίνουν μέλη συγκεκριμένων επαγγελματικών κατηγοριών σχετίζονται:

1) με την ιεραρχική θέση του επαγγέλματος των γονιών τους, την οποία συνήθως αναπαράγουν

2) με το συγκεκριμένο αντικείμενο του επαγγέλματος των γονιών, το οποίο αναπαράγεται σε μεγαλύτερο βαθμό όταν συνεπάγεται σημαντική εξειδίκευση που υποβοηθά τη δημιουργία οικογενειακής παράδοσης

Οι περισσότερες επαγγελματικές κατηγορίες παρουσιάζουν υψηλό ποσοστό εσωτερικής (οικογενειακής) αναπαραγωγής χωρίς να υπάρχουν, κατ’ ανάγκην, θεσμικά/κανονιστικά εμπόδια στην πρόσβαση των επαγγελμάτων αυτών από τρίτους. Το ποσοστό εσωτερικής αναπαραγωγής είναι, σε μεγάλο βαθμό, συναρτημένο με την κοινωνική θέση του επαγγέλματος (οι υψηλές θέσεις εμφανίζουν, κατά κανόνα, υψηλότερα ποσοστά αναπαραγωγής ακολουθούμενες από τις χαμηλές θέσεις εξειδικευμένης χειρωνακτικής εργασίας).

Ο πίνακας 13 συνοψίζει την πληροφορία που εμφανίζεται στους προηγούμενους (3-12) όσον αφορά το ποσοστό πρόσβασης και την πιθανότητα πρόσβασης στα επαγγέλματα που αποτελούν τις συνηθέστερες και πιθανότερες επιλογές των νέων 22-34 ετών, ανάλογα με το επάγγελμα του προσώπου αναφοράς του νοικοκυριού από το οποίο προέρχονται.

Πίνακας 13: Ποσοστό και πιθανότητες πρόσβασης στις επαγγελματικές κατηγορίες που κυρίως προσανατολίζονται οι νέοι/ες 22-34 ετών ανάλογα με το επάγγελμα του προσώπου αναφοράς του νοικοκυριού (2011)

Για τους νέους που προέρχονται από οικογένειες Νομικών, περισσότεροι από 50% (για τις γυναίκες αγγίζει το 60%) έχουν πρόσβαση στις βασικές επιλογές της συγκεκριμένης ομάδας, οι οποίες στη μεγάλη πλειονότητά τους σχετίζονται με το νομικό επάγγελμα. Οι πιθανότητες της ομάδας αυτής να έχουν πρόσβαση στις βασικές αυτές επιλογές είναι εξαιρετικά μεγαλύτερες από αυτές του μέσου όρου (δηλαδή, από την πιθανότητα για κάθε νέο/α να έχει πρόσβαση στα επαγγέλματα αυτά ανεξάρτητα από το κοινωνικοεπαγγελματικό περιβάλλον από το οποίο προέρχεται).

Για όσους/ες προέρχονται από νοικοκυριά καθηγητών Μέσης Εκπαίδευσης, το ποσοστό πρόσβασης στις βασικές επιλογές της ομάδας τους είναι χαμηλότερο, όπως και οι πιθανότητες πρόσβασης σε σχέση με εκείνες του μέσου νέου/ας. Μια άλλη διαφορά από την προηγούμενη ομάδα είναι η πολύ μικρότερη αναπαραγωγή του οικογενειακού επαγγέλματος, έστω και αν παραμένει πολύ υψηλότερη από την πλειονότητα των υπολοίπων επαγγελματικών κατηγοριών. Επίσης, στην ομάδα αυτή οι συνήθεις επιλογές των νέων γυναικών τις οδηγούν σε υψηλές επαγγελματικές κατηγορίες σε ποσοστό που υπερβαίνει το 40%, ενώ για τους νέους άνδρες της ίδιας ομάδας το ποσοστό είναι περίπου το μισό (πίνακες 5 & 6).

Οι νέοι/ες που προέρχονται από οικογένειες Πωλητών σε Καταστήματα παρουσιάζουν τα χαμηλότερα ποσοστά πρόσβασης στις βασικές επιλογές της ομάδας τους (οι οποίες σε μεγάλο βαθμό είναι άμεσα συναφείς με το επάγγελμα του Πωλητή). Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει ευρεία διασπορά σε μεγάλο αριθμό άλλων επαγγελματικών κατηγοριών για περισσότερους από το 60% των νέων αυτής της ομάδας.

Για τις δύο τελευταίες ομάδες νέων, που προέρχονται από οικογένειες χειρωνακτών, το ποσοστό πρόσβασης στις βασικές επιλογές της ομάδας (οι οποίες και πάλι σχετίζονται άμεσα με το κοινωνικοεπαγγελματικό περιβάλλον προέλευσης) είναι αυξημένο, κυρίως για τους άνδρες. Τα επαγγέλματα προέλευσης είναι αλήθεια ότι ανδροκρατούνται και η αναπαραγωγή τους από τις νέες γυναίκες της ομάδας δεν είναι εύκολη. Έτσι, η πορεία των νέων αυτών γυναικών παρουσιάζεται ανοδική προς την ευρεία ομάδα των ενδιάμεσων επαγγελματικών κατηγοριών. Ωστόσο, μια προσεκτικότερη παρατήρηση των επαγγελματικών κατηγοριών στις οποίες έχουν συνήθως πρόσβαση, δείχνει ότι συγκεντρώνονται κυρίως σε χαμηλές κατηγορίες της παροχής υπηρεσιών (κομμώτριες, σερβιτόρες, αισθητικοί). Με βάση αυτές τις παρατηρήσεις, η γενική διαπίστωση μιας ανοδικότερης επαγγελματικής πορείας των νέων γυναικών σε σχέση με τους νέους άνδρες είναι, ενδεχομένως, σε κάποιο βαθμό πλασματική.

Επίλογος

Η ανιχνευτική διερεύνηση της κοινωνικής αναπαραγωγής με τη χρήση των αναλυτικών δεδομένων από τις δύο τελευταίες Απογραφές Πληθυσμού οδήγησε στα βασικά συμπεράσματα που, πολύ συνοπτικά, διατυπώνονται παρακάτω:

• Οι διαδρομές στην εκπαίδευση επιμηκύνονται, αλλά αυτό δεν συνεπάγεται μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων
  • Η επιμήκυνσή τους αφορά όλους, συμπεριλαμβανομένων και των νέων μεταναστών. Περισσότερη εκπαίδευση διαχέεται κοινωνικά κάτι που, καταρχήν, μοιάζει να οδηγεί σε μείωση των ανισοτήτων που τροφοδοτούνται από τα άνισα εκπαιδευτικά εφόδια
  • Παρά την επιμήκυνση και την κοινωνική διάχυση της εκπαίδευσης, οι ανισότητες παραμένουν, ιδιαίτερα στις ηλικίες πέραν της Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και είναι ιδιαίτερα αυξημένες σε εκείνες που αντιστοιχούν στο τέλος των σπουδών στην Τριτοβάθμια και τις μεταπτυχιακές σπουδές. Η επιμήκυνση των εκπαιδευτικών διαδρομών δεν φαίνεται, συνεπώς, να αγγίζει τις βαθμίδες εκείνες που αποτελούν διακύβευμα για την πρόσβαση στις επίζηλες θέσεις στην αγορά εργασίας. Περιορίζεται ουσιαστικά στην ολοκλήρωση της Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, κάτι που αποτελεί όλο και περισσότερο απαραίτητη προϋπόθεση ώστε να μην καταλήξει κανείς σε αποκλεισμό από τις περισσότερες θέσεις στην αγορά εργασίας, αλλά δεν αποτελεί ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, αφού αποτελεί κεκτημένο από τη συντριπτική πλειονότητα των ατόμων της ίδιας ηλικιακής ομάδας
  • Η διαφορά υπέρ των γυναικών όσον αφορά το μήκος των διαδρομών εκπαίδευσης διευρύνεται το 2011, κάτι που οφείλεται σε σειρά παραγόντων μεταξύ των οποίων και η στενότητα και η ποιότητα θέσεων στις κατηγορίες χειρωνακτικής εργασίας για τις γυναίκες σε σύγκριση με τους άνδρες.
• Η απασχόληση γίνεται σπανιότερος πόρος με την αλματώδη αύξηση της ανεργίας στο τέλος της δεκαετίας, κάτι που δημιουργεί προϋποθέσεις για αύξηση των ανισοτήτων
  • Η πρόσβαση στην απασχόληση γίνεται κοινωνικά πιο άνιση, όπως προκύπτει από την αύξηση των συντελεστών συσχέτισης μεταξύ ανεργίας και κοινωνικοεπαγγελματικών θέσεων.
  • Η αυξητική επίδραση της ανεργίας στην ανισότητα προκύπτει και από την αξιοσημείωτη χωρική συγκέντρωση της αύξησής της κατά τη δεκαετία του 2000 στις περιοχές όπου συγκεντρώνονται οι χαμηλότερες επαγγελματικές κατηγορίες.
• Η σύγκριση των πιθανοτήτων αναπαραγωγής μιας σειράς ενδεικτικών επαγγελματικών κατηγοριών μεταξύ 2001 και 2011 δείχνει ελαφρά μείωση των άνισων πιθανοτήτων πρόσβασης μεταξύ των ακραίων κατηγοριών, ενώ εκείνες των ενδιάμεσων μένουν σταθερές. Οι μικρές αυτές μειώσεις ενδέχεται να οφείλονται:
  • Στην αύξηση του ποσοστού των υψηλότερων και τη μείωση εκείνου των χαμηλότερων κατηγοριών κατά τη δεκαετία του 2000.
  • Στην αλλαγή του περιεχομένου των ευρέων ιεραρχικών ομάδων στις οποίες ταξινομούνται οι επαγγελματικές κατηγορίες από το Διεθνές Γραφείο Εργασίας που χρησιμοποιήσαμε, κάτι που συνέτεινε ακόμη περισσότερο στην αύξηση του ποσοστού των υψηλότερων και τη μείωση εκείνου των χαμηλότερων ομάδων.
• Η αποτύπωση συγκεκριμένων σχημάτων αναπαραγωγής επιλεγμένων επαγγελματικών κατηγοριών έδειξε ότι τα επαγγέλματα των γονέων οδηγούν σε ένα εύρος πιθανών επιλογών για τους νέους/ες, όσον αφορά τόσο την επαγγελματική ιεραρχία όσο και το περιεχόμενο, μέσα στο οποίο εγγράφονται οι περισσότερες διαγενεακές διαδρομές. Με την έννοια αυτή, η διαγενεακή κοινωνική κινητικότητα προσδιορίζεται σε πολύ μεγάλο βαθμό από το γονικό επάγγελμα.

[1] Πρόσθετο πρόβλημα αποτελεί η αλλαγή μεταξύ Απογραφών της έννοιας του «αρχηγού» (1991) ή «υπεύθυνου» (2001) του νοικοκυριού, η οποία δεν εμφανίζεται το 2011 και, έτσι, την υποκαταστήσαμε από το πρόσωπο αναφοράς. Το τελευταίο ήταν το πρώτο πρόσωπο στο απογραφικό δελτίο, το οποίο στη μεγάλη πλειονότητα των περιπτώσεων συμπίπτει με τους προηγούμενους ορισμούς.

*Το κείμενο αυτό αποτελεί συντομευμένη εκδοχή του Μαλούτας (2015b).