Κοινωνική Πολιτική και Υπηρεσίες Στεγαστικής Υποστήριξης στην Αθήνα
Κουραχάνης Νίκος
Κοινωνική Οικονομία, Στέγαση
2019 | Μαρ
Στόχος αυτού του λήμματος είναι να χαρτογραφήσει τις βασικότερες υπηρεσίες στεγαστικής και κοινωνικής υποστήριξης των αστέγων στην Αθήνα. Η πρωτεύουσα της χώρας φαίνεται να επωμίζεται το κύριο βάρος αυτού του κοινωνικού προβλήματος (Δημουλάς, κ.α. 2018: 5). Επιγραμματικά, στη διεθνή βιβλιογραφία θα μπορούσαν να διακριθούν τέσσερις διαφορετικές μορφές στεγαστικής υποστήριξης που εστιάζουν σε διαφορετικά χρονικά σημεία εμφάνισης του φαινομένου της αστεγίας. Πρόκειται για τις υπηρεσίες πρόληψης της έλλειψης στέγης, τις υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης, τις υπηρεσίες μεταβατικής φιλοξενίας και τις υπηρεσίες στεγαστικής και κοινωνικής ένταξης (Kourachanis, 2015: 114). Οι κοινωνικές πολιτικές για τους άστεγους στην Ελλάδα διαχρονικά χαρακτηρίστηκαν από υπολειμματικότητα, αποσπασματικότητα, ασυνέχεια, απουσία κεντρικά ελεγχόμενου συντονισμού, καθώς και από κυριαρχία ενός διαχειριστικού πνεύματος φιλανθρωπίας (Arapoglou, 2004). Οι υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης κυριαρχούσαν ως μορφή κοινωνικής υποστήριξης σ’ αυτό το κοινωνικά ανεπαρκές πλαίσιο (Κουραχάνης, 2017).
Κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης μια σειρά δυσμενών εξελίξεων [βλ. Arapoglou and Gounis, (2017), Κουραχάνης, (2017)], προσφέρουν ισχυρές υποψίες ότι τα σημερινά δεδομένα του προβλήματος επιδεινώνονται σημαντικά [1]. Κάτι που αντανακλάται πρωτίστως στην περίπτωση της Αθήνας (Arapoglou and Gounis, 2015). Η κατάσταση αυτή καθιστά, πλέον, επιτακτική την ανάληψη διευρυμένων δράσεων για την αντιμετώπιση τους.
Σε αντίθεση με αυτή την αναγκαιότητα, η επιδείνωση των κοινωνικών προβλημάτων την τελευταία οκταετία συμπορεύεται με εκτεταμένες περικοπές στο σύστημα κοινωνικής προστασίας, εξαιτίας των πολιτικών λιτότητας. Αποτέλεσμα αυτής της συνθήκης είναι μια εγγενής αντίφαση: τη στιγμή που υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις για αύξηση των αστέγων, οι κοινωνικές πολιτικές αποδυναμώνονται ή στρατολογούνται προς έναν προσανατολισμό αποκλειστικής διαχείρισης των δημόσια ορατών φαινομένων (Κουραχάνης, 2017).
Πιο συγκεκριμένα, το προ κρίσης ισχνό πλαίσιο προληπτικών πολιτικών έγινε ασθενέστερο. Επίσης, οι πολιτικές μεταβατικής φιλοξενίας χαρακτηρίζονται από ένα απαρχαιωμένο και ποσοτικά ανεπαρκές σύνολο κοινωνικών ξενώνων. Σύνολο, το οποίο δεν συνδέεται αποτελεσματικά με άλλες κοινωνικές υπηρεσίες. Συγκροτημένο φάσμα πολιτικών κοινωνικής ένταξης εξακολουθεί να μην υπάρχει. Αυτό συμβαίνει σε μια περίοδο που ευρύτερα οι πολιτικές κοινωνικής ένταξης απορρυθμίζονται. Μοναδικό σημείο που παρατηρείται μια ορισμένη κινητικότητα είναι εκείνο της επείγουσας διαχείρισης του προβλήματος. Πρόκειται για τις αποκαλούμενες «υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης». Η κρίση λοιπόν παγιώνει ένα υπολειμματικό μοντέλο κοινωνικής παρέμβασης με επίκεντρο τη διαχείριση της έκτακτης ανάγκης. Αυτό, στη συνήθη μορφή του, εκπληρώνεται με χρηματοδότηση από ευρωπαϊκούς πόρους ή την ιδιωτική πρωτοβουλία και με όχημα υλοποίησης την κοινωνία των πολιτών. Η κεντρική κυβέρνηση αρκείται στο συντονισμό ή την εποπτεία αυτών των δράσεων (Κουραχάνης, 2018).
Το κέντρο βάρους των παραπάνω κοινωνικών υπηρεσιών συγκεντρώνεται στην πρωτεύουσα της χώρας μας. Η πόλη της Αθήνας περιλαμβάνει το μεγαλύτερο φάσμα των δομών στεγαστικής υποστήριξης. Παρακάτω, αναφέρονται τα βασικότερα χαρακτηριστικά των κοινωνικών πολιτικών για τους άστεγους την περίοδο της οικονομικής κρίσης και πως αυτά ενσαρκώνονται στις δράσεις που εκτυλίσσονται στην πόλη της Αθήνας. Ένας συγκεντρωτικός πίνακας ταξινομημένος αναλόγως των κοινωνικών υπηρεσιών που προσφέρονται για τους άστεγους στην Αθήνα παρατίθεται στο τέλος του κειμένου.
Κοινωνική Πολιτική και Υπηρεσίες Πρόληψης της Έλλειψης Στέγης στην Αθήνα
Οι πολιτικές πρόληψης του προβλήματος αναφέρονται σε παρεμβάσεις που αποσκοπούν στην αποτροπή της απώλειας στέγης. Τέτοιου είδους μέτρα μπορεί να είναι στεγαστικά επιδόματα ή προγράμματα για την καταπολέμηση της ενεργειακής πενίας (επιδότηση λογαριασμών ρεύματος και θέρμανσης). Στην κατηγορία αυτή συμπεριλαμβάνονται επίσης υπηρεσίες κοινωνικής υποστήριξης και ενδυνάμωσης όσων βιώνουν στεγαστική επισφάλεια σε συνδυασμό με την παραμονή τους στην κατοικία. Ακόμη, σε αυτό το στάδιο συγκαταλέγονται υπηρεσίες διαμεσολάβησης για την αποτροπή των εξώσεων ή η ύπαρξη ενός πλαισίου θεσμικής προστασίας της πρώτης κατοικίας από τους πλειστηριασμούς ακινήτων.
Στην Ελλάδα, οι πολιτικές πρόληψης της απώλειας στέγης δεν φαίνεται να προσφέρουν ένα πλαίσιο κοινωνικής προστασίας ανάλογο του σημερινού μεγέθους του προβλήματος. Εξαίρεση σε αυτό το ισχνό τοπίο πολιτικών πρόληψης αποτέλεσε το πρόγραμμα ‘Στέγαση και Επανένταξη’(βλ. σχετικά Kourachanis, 2017, Δημουλάς, κ.α. 2017). Στους ωφελούμενους αυτού του προγράμματος συμπεριλήφθηκαν και τα υπό έξωση νοικοκυριά.
Σε αντίθεση με αυτό, η κυρίαρχη τάση στα χρόνια της κρίσης είναι φορείς προστασίας και προαγωγής της εργατικής κατοικίας να καταργούνται. Επίσης, τα όποια νομοθετικά εγχειρήματα αποσκοπούσαν στην προστασία της στέγης αυστηροποιούνται. Η κατάργηση του ΟΕΚ (Ν. 4046/2012), για τη μείωση των βαρών οικονομικού χαρακτήρα των εργοδοτών, είναι βέβαιο πως συρρικνώνει και τις προοπτικές διατήρησης αξιοπρεπών συνθηκών στεγαστικής διαβίωσης των χαμηλότερων κοινωνικοοικονομικών στρωμάτων. Επιπρόσθετα, η μοναδική πρωτοβουλία προστασίας ιδιοκτητών ακινήτων θα μπορούσε να θεωρηθεί ο Ν. 3869/2010, γνωστός και ως «Νόμος Κατσέλη». Η πρόσφατη αναθεώρηση του πλαισίου εφαρμογής του «Νόμου Κατσέλη» είναι πιθανό να έχει αντίκτυπο στα φαινόμενα έλλειψης στέγης.
Στην Αθήνα, τα εγχειρήματα πολιτικών πρόληψης της έλλειψης στέγης είναι λιγοστά. Μερικά από τα κυριότερα είναι το Πρόγραμμα Κοινωνικής Κατοικίας του Δήμου Αθηναίων και το Πρόγραμμα «Συν στο Πλην» της ΜΚΟ Praksis. Το Πρόγραμμα Κοινωνικής Κατοικίας του Δήμου Αθηναίων, με την υποστήριξη του ιδρύματος Χατζηκώστα, προφέρει υπηρεσίες στέγασης σε κατοίκους της Αθήνας που αντιμετωπίζουν προβλήματα στέγασης. Στόχος του προγράμματος είναι η φιλοξενία σε κατάλληλα διαμερίσματα οικογενειών με παιδιά, ηλικιωμένων, εγκύων και γενικότερα ατόμων που είναι άστεγα ή κινδυνεύουν άμεσα να μείνουν άστεγα. Το «Συν στο Πλην», με την υποστήριξη του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος, εστιάζει στην παροχή οικονομικής και συμβουλευτικής υποστήριξης σε άτομα και οικογένειες που πλήττονται ή κινδυνεύουν από απώλεια στέγης. Άμεσος στόχος του προγράμματος είναι η διατήρηση της οικονομικής και στεγαστικής αυτονομίας της κάθε οικογένειας.
Κοινωνική Πολιτική και Υπηρεσίες Έκτακτης Ανάγκης για τους Άστεγους στην Αθήνα
Οι υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης απευθύνονται σε ανθρώπους που αδυνατούν να καλύψουν τις άμεσες βιοτικές και στεγαστικές τους ανάγκες. Γι’ αυτό στις υπηρεσίες αυτές απαιτούνται άμεσα διοικητικά αντανακλαστικά, καθώς και ένα καλό δίκτυο συντονισμού και συμπληρωματικότητας μεταξύ των φορέων υλοποίησης. Οι πολιτικές λιτότητας που εφαρμόζονται τα τελευταία χρόνια στην Ευρώπη ευνοούν την ανάπτυξη υπηρεσιών με αυτά τα χαρακτηριστικά.
Τέτοιου είδους δράσεις μπορεί να είναι παραδοσιακές μορφές προστασίας, όπως τα υπνωτήρια. Επίσης στη σύγχρονη πραγματικότητα παρατηρείται η ανάπτυξη των κέντρων ημέρας αστέγων. Τα κέντρα αυτά αποτελούν για τους άστεγους ένα σημαντικό σημείο πρόσβασης σε παροχές σε είδος όπως τρόφιμα, ένδυση, φάρμακα, είδη ατομικής υγιεινής, κουβέρτες, κ.α. Τέλος, σε αυτές τις υπηρεσίες συμπεριλαμβάνονται και παραδοσιακές πρακτικές θρησκευτικών και φιλανθρωπικών φορέων για τους απόρους, όπως τα κοινωνικά συσσίτια.
Χάρτης 1: Οι κυριότερες Υπηρεσίες και Δομές Στεγαστικής Υποστήριξης στην Αθήνα
Στην Ελλάδα, η μεγαλύτερη κινητικότητα για την υποστήριξη των αστέγων στα χρόνια της κρίσης παρατηρείται στις υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης. Οι υπηρεσίες αυτές πρωτίστως απευθύνονται στον πληθυσμό αστέγων που έχει απωλέσει την κατοικία τους. Επικεντρώνονται, δηλαδή, στην αντιμετώπιση των πιο ακραίων και δημόσια ορατών φαινομένων έλλειψης στέγης (π.χ. άστεγοι που ζουν στο δρόμο). Γίνεται αντιληπτό ότι οι υπηρεσίες αυτές αποσκοπούν στην κάλυψη των βασικότερων ανθρωπίνων αναγκών. Η εκπλήρωση τέτοιου είδους παροχών συντελείται κυρίως από την Κοινωνία των Πολιτών. Οι οικονομικοί πόροι των δράσεων προέρχονται από κοινοτικά κονδύλια, από εθελοντική συνεισφορά πολιτών ή φιλανθρωπικών ιδρυμάτων ή από χορηγίες ιδιωτικών επιχειρήσεων. Ακόμη και σε περιπτώσεις που ο σχεδιασμός ή η οργάνωση τέτοιου είδους δομών επαφίεται στους Δήμους, η υλοποίηση των πολιτικών ανατίθεται συνήθως σε ΜΚΟ.
Στην Αθήνα, χαρακτηριστικά παραδείγματα τέτοιου είδους υλοποιούμενων παρεμβάσεων είναι το ΚΥΑΔΑ, το Υπνωτήριο, καθώς και το Ανοικτό Κέντρο Ημερήσιας Υποδοχής Αστέγων (ΑΚΗΑ) του Δήμου Αθηναίων. Σύμφωνα με την επίσημη ιστοσελίδα του, το ΚΥΑΔΑ ξεκίνησε τη λειτουργία του το 2005 με την ονομασία Ανοικτό Κέντρο Υποδοχής Αστέγων Δήμου Αθηναίων. Βασική του αποστολή του ήταν η παροχή φροντίδας στον άστεγο πληθυσμό της πόλης μέσω της διανομής κοινωνικών συσσιτίων και της δυνατότητας ένταξής τους σε προγράμματα φιλοξενίας. Το 2010 μετονομάστηκε σε Κέντρο Υποδοχής και Αλληλεγγύης Δήμου Αθηναίων. Το ΚΥΑΔΑ έχει πάνω από 9.000 ωφελούμενους, αριθμός που αντιστοιχεί σε περίπου 25.000 ωφελούμενα άτομα εκ των οποίων, περίπου τα μισά είναι οικογένειες με παιδιά.
Το υπνωτήριο αστέγων του Δήμου Αθηναίων υλοποιείται σε συνεργασία με τη ΜΚΟ Γιατροί του Κόσμου. Πρόκειται για μια δομή άμεσης φιλοξενίας που λειτουργεί μόνο κατά τη διάρκεια της νύχτας και καλύπτει επείγουσες στεγαστικές ανάγκες όσων ζουν στον δρόμο. Ειδικότερα, παρέχει υπηρεσίες διανυκτέρευσης, ατομικής φροντίδας και υγιεινής, ψυχοκοινωνικής στήριξης και διασύνδεσης με υπηρεσίες στέγασης, σίτισης, ψυχολογικής υποστήριξης, νομικής συνδρομής, συμβουλευτικής, υγείας, πρόνοιας και κοινωνικής επανένταξης. Τέλος, το ΑΚΗΑ του Δήμου Αθηναίων υλοποιείται σε συνεργασία με τη ΜΚΟ Praksis. Προσφέρει υπηρεσίες ψυχοκοινωνικής στήριξης, πρωτοβάθμιας υγειονομικής φροντίδας, ατομικής φροντίδας και υγιεινής καθώς και διασύνδεσης των ωφελουμένων με υπηρεσίες στέγασης, σίτισης, ψυχολογικής υποστήριξης, νομικής συνδρομής, συμβουλευτικής, κ.α.
Εικόνες 1-7: Υπηρεσίες και Δομές Στεγαστικής Υποστήριξης στην Αθήνα [2]
Κοινωνική Πολιτική και Υπηρεσίες Μεταβατικής Φιλοξενίας στην Αθήνα
Οι δομές και οι υπηρεσίες μεταβατικής φιλοξενίας διαφοροποιούνται από αυτές της έκτακτης ανάγκης, καθώς προσανατολίζονται προς τη στεγαστική επανένταξη του αστέγου. Μορφές μεταβατικής φιλοξενίας μπορεί να είναι κοινωνικοί ξενώνες ή κοινωνικά διαμερίσματα με επιδότηση ενοικίου, λογαριασμών νερού, θέρμανσης ή ρεύματος. Παράλληλα, θεωρείται αναγκαία μια εξατομικευμένη προσέγγιση των κοινωνικών υπηρεσιών για την επίλυση των ιδιαίτερων προβλημάτων που αντιμετωπίζει κάθε άστεγος. Για την εξυπηρέτηση αυτού του σκοπού, επιχειρούνται μια σειρά από παρεμβάσεις με στόχο τη διασφάλιση της επιτυχούς αυτόνομης διαβίωσης. Τέτοιου είδους υπηρεσίες είναι εκείνες που υποστηρίζουν την αντιμετώπιση προβλημάτων ψυχικής υγείας και εξαρτήσεων, την ανάπτυξη δεξιοτήτων διαχείρισης του νοικοκυριού, των προϋπολογισμών και την αντιμετώπιση πιθανών οικονομικών χρεών. Ενδεχομένως, επίσης, εδώ συμπεριλαμβάνονται παρεμβάσεις που επιδιώκουν την σύνδεση αυτών των υπηρεσιών με πολιτικές κατάρτισης και απασχόλησης.
Στην Ελλάδα, οι δομές μεταβατικής φιλοξενίας μπορούν να θεωρηθούν ποσοτικά και ποιοτικά ανεπαρκείς. Γεγονός που προκύπτει από πρόσφατες έρευνες (Κουραχάνης, 2017). Πρόκειται, κατά κύριο λόγο, για ένα απαρχαιωμένο πλέγμα κοινωνικών ξενώνων. Οι δομές αυτές στερούνται οποιασδήποτε ενταξιακής φιλοσοφίας, καθώς δεν συνδέουν την φιλοξενία που προσφέρουν με δράσεις κοινωνικής ένταξης. Είναι, δηλαδή, αποκομμένες από ένα ευρύτερο δίκτυο κοινωνικών υπηρεσιών, όπως τα προγράμματα απασχόλησης, τα οποία θα μπορούσαν να ενισχύσουν τις πιθανότητες κοινωνικής ένταξης. Η λειτουργία των Ξενώνων, δίχως την ύπαρξη ευρύτερων πολιτικών ένταξης πρέπει να θεωρείται μια δράση κοινωνικά αδιέξοδη (Kourachanis 2015).
Στην Αθήνα λειτουργούν οι περισσότεροι κοινωνικοί ξενώνες της χώρας. Δύο από τους πιο γνωστούς κοινωνικούς ξενώνες της Αθήνας είναι ο Κοινωνικός Ξενώνας Αστέγων του Ερυθρού Σταυρού και ο Ξενώνας του Καρέα που εποπτεύεται από το ΕΚΚΑ. Ο ξενώνας του Ερυθρού Σταυρού προσφέρει υπηρεσίες στέγασης και φιλοξενίας, σίτισης, ψυχοκοινωνικής στήριξης κυρίως σε οικογένειες. Ο ξενώνας του Καρέα προσφέρει στέγη και διατροφή σε αστέγους, άτομα με διαταραγμένες ενδοοικογενειακές σχέσεις, ηλικιωμένους και άλλες ευάλωτες κοινωνικά ομάδες.
Κοινωνική Πολιτική και Υπηρεσίες Κοινωνικής Ένταξης
Οι υπηρεσίες στεγαστικής ένταξης, δεν πρέπει να εξαντλούνται σε ένα μονοδιάστατο πλέγμα πολιτικών με αυτοσκοπό την επιστροφή στην κατοικία. Αντίθετα, σε αυτό το στάδιο απαιτείται προσπάθεια για την επίλυση των περισσότερων αιτίων που οδήγησαν στην απώλεια στέγης. Ένα εγχείρημα ουσιαστικής ένταξης προϋποθέτει παρεμβάσεις με ευρύτερες προεκτάσεις που να εξασφαλίζουν την πρόσβαση του αστέγου σε παροχές σε είδος και χρήμα. Τέτοιου είδους πολιτικές θα μπορούσαν να είναι η προσφορά υποστηριζόμενης απασχόλησης, η προσφορά υπηρεσιών ψυχοκοινωνικής υποστήριξης, η διαμεσολάβηση των κοινωνικών υπηρεσιών για την αντιμετώπιση των ιδιαίτερων κοινωνικών προβλημάτων του αστέγου, οι δράσεις εκπαίδευσης και κατάρτισης με στόχο την ενίσχυση των επαγγελματικών του δεξιοτήτων.
Στην Ελλάδα τα εγχειρήματα κοινωνικής ένταξης αστέγων είναι ελάχιστα. Κυρίως εδώ περιλαμβάνονται δράσεις των ΜΚΟ. Ενδεικτικό είναι το πρόγραμμα ανακύκλωσης χαρτιού ή η πώληση περιοδικού δρόμου από άστεγους. Οι δράσεις αυτές προσφέρουν ένα στοιχειώδες εισόδημα για τους ανθρώπους αυτούς και επίσης αυξάνουν την αυτοεκτίμηση και τη δυνατότητα επανένταξης. Παρ’ όλα αυτά, μέχρι σήμερα δεν έχει επιχειρηθεί να γενικευθούν σε κεντρικό επίπεδο. Συνέπεια αυτής της κατάστασης είναι η εξαιρετικά περιορισμένη αποτελεσματικότητα τους.
Στην Αθήνα, η σημαντικότερη ίσως δράση που να ενθαρρύνει την κοινωνική ένταξη των αστέγων είναι το περιοδικό δρόμου «Σχεδία» που εκδίδεται από τη ΜΚΟ Διογένης. Η Σχεδία, με βάση τις πρακτικές που ακολουθούν τα περιοδικά δρόμου παγκοσμίως, διανέμεται από άστεγους και άπορους πολίτες. Στόχος του περιοδικού είναι η οικονομική και κοινωνική ενίσχυση τους, μέσω της καθημερινής ενασχόλησης με τη συγκεκριμένη δράση.
Συμπέρασμα
Οι υπηρεσίες στεγαστικής υποστήριξης στην Αθήνα αποτελούν τον βασικότερο κορμό των κοινωνικών πολιτικών για τους άστεγους στην Ελλάδα και αντανακλούν σε μεγάλο βαθμό τα διαρθρωτικά χαρακτηριστικά τους. Στην Ελλάδα της κρίσης παρατηρείται η αποδυνάμωση ακόμα και των περιορισμένων μέσων παρέμβασης που υπήρχαν. Οι πολιτικές πρόληψης από αδύναμες γίνονται ισχνές. Οι πολιτικές μεταβατικής φιλοξενίας διέπονται από ένα «ξενονοκεντρικό» χαρακτήρα, χωρίς να συνδέονται με ευρύτερες υπηρεσίες κοινωνικής υποστήριξης. Οι πολιτικές κοινωνικής ένταξης είναι περιορισμένες και, εκ των πραγμάτων, ανεπαρκείς μέσα στη γενική επιδείνωση των φαινομένων φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού. Εκεί που διαπιστώνεται έντονη κινητικότητα είναι στις πολιτικές έκτακτης ανάγκης. Γεγονός όμως που εκπληρώνεται με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά και προσανατολισμούς που ενθαρρύνουν ένα μοντέλο κοινωνικής διαχείρισης με επίκεντρο τις μη κρατικές πρωτοβουλίες. Σε μια περίοδο όπου τα φαινόμενα στεγαστικής επισφάλειας αυξάνονται οι υπηρεσίες στεγαστικής υποστήριξης παγιώνουν ένα μοντέλο υπολειμματικής κοινωνικής διαχείρισης για όσους καταλήγουν στον δρόμο.
[1] Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat (2018) στα χρόνια της κρίσης επιδεινώθηκαν σημαντικά διάφοροι δείκτες που επηρεάζουν τα φαινόμενα έλλειψης στέγης στην Ελλάδα. Ενδεικτικά, τα ποσοστά κινδύνου φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού από 27,7% που ήταν το 2010 αυξήθηκαν στο 35,7% το 2016, τα ποσοστά ανεργίας από 7,8% το 2008 σε 24,9% το 2015, τα ποσοστά μακροχρόνιας ανεργίας από 3,9% το 2008 σε 18,2% το 2015, τα ποσοστά υλικής αποστέρησης από 21,8% το 2008 σε 40,7% το 2016, τα ποσοστά στεγαστικής επιβάρυνσης των φτωχών νοικοκυριών από 18,1% το 2010 σε 40,9% το 2016. Την ίδια στιγμή, οι δημόσιες δαπάνες στεγαστικής υποστήριξης μειώθηκαν από 0,38% το 2007 σε 0,01% το 2013.
Αναφορά λήμματος
Κουραχάνης, Ν. (2019) Κοινωνική Πολιτική και Υπηρεσίες Στεγαστικής Υποστήριξης στην Αθήνα, στο Μαλούτας Θ., Σπυρέλλης Σ. (επιμ.) Κοινωνικός άτλαντας της Αθήνας. Ηλεκτρονική συλλογή κειμένων και εποπτικού υλικού. URL: https://www.athenssocialatlas.gr/άρθρο/κοινωνική-πολιτική-και-υπηρεσίες-στε/ , DOI: 10.17902/20971.88
Αναφορά Άτλαντα
Μαλούτας Θ., Σπυρέλλης Σ. (επιμ.) (2015) Κοινωνικός άτλαντας της Αθήνας. Ηλεκτρονική συλλογή κειμένων και εποπτικού υλικού. URL: https://www.athenssocialatlas.gr/ , DOI: 10.17902/20971.9
Βιβλιογραφία
- Arapoglou V. P. (2004), “The Governance of Homelessness in Greece: Discourse and Power in the Study of Philanthropic Networks”, Critical Social Policy, 24(1):102-126.
- Arapoglou V. and Gounis K. (2015), “Poverty and Homelessness in Athens: Governance and the Rise of an Emergency Model of Social Crisis Management”, GreeSE Paper No. 90, Hellenic Observatory Papers on Greece and Southern East Europe, LSE.
- Arapoglou, V. and Gounis, K. (2017), Contested Landscapes of Poverty and Homelessness in Southern Europe. Reflections from Athens, London: Palgrave Macmillan.
- Eurostat (2018), Eurostat Database http://ec.europa.eu/eurostat/
data/database - Δημουλάς, Κ., Αράπογλου, Β., Γκούνης, Κ. και Ρίτσαρντσον, Κ. (2018), «Πιλοτική Καταγραφή Αστέγων στους Δήμους Αθηναίων, Θεσσαλονίκης, Πειραιώς, Ηρακλείου, Ιωαννίνων, Νέας Ιωνίας και Τρικκαίων», Αθήνα: Πάντειο Πανεπιστήμιο.
- Δημουλάς, Κ., Κουραχάνης, Ν. και Καζάνη, Α. (2017), Αξιολόγηση του Προγράμματος «Στέγαση και Επανένταξη», Αθήνα: ΕΙΕΑΔ.
- Kourachanis N., (2015), “Confronting Homelessness in Greece during at time of Crisis”, Social Cohesion and Development, 10(2):113-129.
- Kourachanis N. (2017), “Homelessness Policies in Crisis Greece: The Case of Housing and Reintegration Program”, European Journal of Homelessness, 11(1):59-80.
- Κουραχάνης, Ν. (2017), Κοινωνικές Πολιτικές Στέγασης. Η Ελληνική Υπολειμματική Προσέγγιση, Αθήνα: Παπαζήση.
- Κουραχάνης, Ν. (2018), «Κοινωνικές Πολιτικές Στέγης στην Ελλάδα της Κρίσης» στο Κουζής Γ. και Δημουλάς Κ. (Επιμ.), Κρίση, Κοινωνική Πολιτική, Κοινωνικά Αδιέξοδα και Λύσεις, Επιστημονική Εταιρεία Κοινωνικής Πολιτικής, Αθήνα: Τόπος.
