«Μαζί να τα φάμε». Κινήματα πολιτών ‘Χωρίς Μεσάζοντες’ στην πόλη

Η ποιότητα των προϊόντων και η συνέπεια των παραγωγών αποτελούν βασικές παραμέτρους της οργανωτικής διαδικασίας, με γνώμονα τη διασφάλιση της υγείας των καταναλωτών και την καλή εξυπηρέτησή τους, καθώς μέλη της κίνησης διενεργούν σε τακτά χρονικά διαστήματα τυχαίους δειγματοληπτικούς ελέγχους. Από την άλλη, παραγωγοί που δεν τηρούν με συνέπεια το πρόγραμμα των συναντήσεων αποκλείονται από τις διανομές του δικτύου ‘χωρίς μεσάζοντες’. Έτερο μέλος του κινήματος στο Χαλάνδρι αναφέρει σχετικά: «είχαμε περίπτωση που παραγωγός ακύρωσε την συμμετοχή του για δεύτερη φορά, μόλις την προηγούμενη ημέρα της διανομής αφήνοντας ξεκρέμαστους τους καταναλωτές που είχαν κάνει τις συγκεκριμένες παραγγελίες». Τα περιστατικά πάντως αφερεγγυότητας είναι σπάνια, καθώς δεν συμφέρει τους παραγωγούς να διαρρήξουν τη σχέση εμπιστοσύνης με τους καταναλωτές αφού η συμμετοχή τους στο εμπόριο χωρίς μεσάζοντες τους εξασφαλίζει, αφενός, τη σίγουρη πώληση των προϊόντων τους και μάλιστα σε μεγάλες ποσότητες, και αφετέρου, την εξοικονόμηση του κέρδους του μεσάζοντα.

Η πρόσβαση στους χώρους του ανοιχτού εμπορίου είναι ελεύθερη και συνήθως υπερβαίνει τα όρια της γειτονιάς. Η άμεση επαφή και η γνωριμία με τους παραγωγούς, η καλή ποιότητα του προϊόντος σε συνδυασμό με την προσιτή τιμή, η εξωστρέφεια, η ζωντάνια και η κοινωνική αλληλεπίδραση μαζί με τις παράλληλες εκδηλώσεις που συχνά γίνονται (δραστηριότητες για τα παιδιά, μουσικές εκδηλώσεις, ομιλίες, λογοτεχνικές αφηγήσεις, συλλογική κουζίνα, κ.ά.) προσελκύει πολίτες από πολλές γωνιές της ευρύτερης περιοχής, μετατρέποντας τις ανοικτές αυτές αγορές σε τόπους κοινωνικής συνεύρεσης, πολιτικού προβληματισμού και λαϊκής γιορτής. Ένας από τους εθελοντές της δράσης του Χαλανδρίου σημειώνει: «έρχονται καταναλωτές και από μακριά, Βύρωνα, Καλαμάκι… και το προφίλ τους περιλαμβάνει άτομα απ’ όλες τις επαγγελματικές και κοινωνικές τάξεις, μηχανικοί, καθηγητές… άνεργοι, αλλά πολλές φορές μπορεί και οι δύο σύζυγοι να είναι εργαζόμενοι. Κυρίως, όμως, είναι η μέχρι πρότινος μεσαία τάξη που σιγά-σιγά προλεταριοποιείται, χωρίς να σημαίνει ότι δεν υπάρχουν και χαμηλότερα στρώματα. Έτσι, η όλη κίνηση πλαισιώνεται, όχι μόνο από δημότες του Χαλανδρίου, αλλά και από κατοίκους άλλων περιοχών που συμμετέχουν ενεργά. Βέβαια, υπάρχουν και πολλοί που έρχονται καθαρά για τα λεφτά, να βρουν φθηνό τρόφιμο… βλέπεις, όταν η τσέπη είναι άδεια δεν σε πολυενδιαφέρει ούτε η συμμετοχική οργάνωση ούτε να στηρίξεις μια τοπική παραγωγή». Ωστόσο, παρά τη δημοφιλία που απέκτησε το κίνημα χωρίς μεσάζοντες, τόσο για τους παραγωγούς (εξασφάλιση νέων αγορών), όσο και για τους καταναλωτές (πρόσβαση σε ποιοτικά τρόφιμα με ταυτότητα και σε προσιτές τιμές), αυτό παραμένει στη σφαίρα του άτυπου εμπορίου, καθώς η Πολιτεία δεν το συμπεριλαμβάνει στο σχετικό θεσμικό πλαίσιο (ν.4264/2014 περί άσκησης εμπορικών δραστηριοτήτων εκτός καταστήματος / οργάνωσης και λειτουργίας λαϊκών αγορών και προϋποθέσεις χορήγησης αδειών άσκησης υπαίθριου εμπορίου).

Παράλληλη δράση με το ανοικτό εμπόριο στο χώρο του σχολείου, αποτελεί και το «καλάθι αλληλεγγύης» που προορίζεται για νοικοκυριά που αντιμετωπίζουν προβλήματα επιβίωσης. Πρόκειται για μια πρόσθετη κίνηση αλληλεγγύης στο πλαίσιο της οποίας ένα μέρος των αγορασμένων προϊόντων από τους καταναλωτές και ένα μέρος της παραγωγής που διαθέτουν οι παραγωγοί, συγκεντρώνεται σε καλάθια για τις άπορες οικογένειες του Δήμου. Αφορμή για αυτή την κίνηση στάθηκε ο υποσιτισμός παιδιών σε σχολεία της περιοχής, γεγονός που ανέτρεψε την στερεοτυπική αντίληψη περί απουσίας φτώχειας σε προάστια υψηλών εισοδημάτων της Αθήνας. Όπως επισημαίνουν μέλη της, ανοικτής πρωτοβουλίας αλληλεγγύης Χαλανδρίου «Μαζί να τα φάμε»: «ο πρώτος δείκτης στάθηκε η λιποθυμία παιδιών στα σχολεία μας. Ο δάσκαλος είναι ο πρώτος που διαπιστώνει ποιος μαθητής έχει πρόβλημα φτώχειας στο σπίτι του. Μαθητής που δεν φέρνει κολατσιό στο σχολείο αντιμετωπίζει πρόβλημα, τελεία και παύλα. Καθώς στην κίνηση έχουμε δάσκαλους εθελοντές, η ενημέρωση υπήρξε άμεση και η αντίστοιχη ενεργοποίηση ανθρώπων μαζική και έτσι στήσαμε το καλάθι. Σήμερα, διανέμουμε 70 καλάθια σε αντίστοιχα νοικοκυριά του Δήμου και οι τάσεις είναι αυξητικές ενώ καταβάλουμε προσπάθειες να εντοπίσουμε και άλλες τέτοιες οικογένειες, καθώς η ντροπή εμποδίζει αρκετά μέλη αυτών, να μας πλησιάσουν. Σκοπός μας είναι να μην μείνει κανένας μόνος του απέναντι στην κρίση και ν’ αντισταθούμε».

Όπως όλα δείχνουν, τα εναλλακτικά δίκτυα τροφίμων που αναδύονται τα τελευταία χρόνια σε συνοικίες της Αθήνας, ουσιαστικά στηρίζονται σε συλλογικότητες στο πλαίσιο ανάπτυξης ενός «κινήματος εθελοντισμού και αλληλεγγύης», ενάντια στα φαινόμενα κοινωνικής αποσύνθεσης και καταστροφής, προτάσσοντας έναν διαφορετικό δρόμο για τη λαϊκή οργάνωση, τη μαζική συμμετοχή και την αντίσταση στην κρίση. Στο διαδικτυακό της τόπο η πρωτοβουλία αλληλεγγύης Χαλανδρίου, «Μαζί …να τα φάμε», ενδεικτικά αναφέρει: «Όχι μόνο δεν ‘τα φάγαμε μαζί’ αλλά όλο και περισσότεροι δυσκολευόμαστε πια να προμηθευτούμε τα απαραίτητα. Αποτελεί βασικό στόχο μας το να μπορούμε να προμηθευόμαστε φτηνά αλλά και ποιοτικά τρόφιμα προωθώντας ταυτόχρονα συμμετοχικές μορφές δημοκρατικής αυτοοργάνωσης και αλληλεγγύης σε μόνιμη βάση, οργανώνοντας διανομές σε τακτά χρονικά διαστήματα» (http://mazinatafame.blogspot.gr/p/blog-page_328.html)