Το Έργο
Αντικείμενο
Ο Κοινωνικός Άτλαντας της Αθήνας έχει ως στόχο την ανάδειξη και κριτική συζήτηση θεμάτων που αφορούν την κοινωνική γεωγραφία της Αθήνας μέσα από πολλαπλές οπτικές γωνίες, ιδιαίτερα όσον αφορά την τελευταία 20ετία. Έτσι, περιλαμβάνει κείμενα και υλικό που αφορούν την ιστορική συγκρότηση του χώρου της πόλης από τον 19ο αιώνα, την κοινωνική της διαστρωμάτωση, τη διοίκησή της, τον διεθνή οικονομικό της ρόλο, τις μεταναστευτικές ομάδες, τις πρακτικές στέγασης, τις καθημερινές μετακινήσεις των κατοίκων της, αλλά και θέματα επικεντρωμένα σε συγκεκριμένες περιοχές της όπως η Ομόνοια, τα Αναφιώτικα, το Φαληρικό Δέλτα, η οδός Ιπποκράτους και άλλες. Το μεγάλο θεματικό εύρος και η διαφορετική επικέντρωση των επιμέρους κειμένων, οδήγησαν στην επιλογή ο άτλαντας αυτός να μην έχει τη συμβατική δομή ενός συλλογικού τόμου με αρχή, μέση και τέλος.
Η οργάνωσή του είναι πολύ πιο ελεύθερη. Τα επιμέρους λήμματά του κατανέμονται σε 15 βασικές θεματικές κατηγορίες: Ιστορία, Κοινωνική Δομή, Πολιτική, Οικονομία, Εκπαίδευση, Υγεία, Στέγαση, Εθνοτικές Ομάδες, Πολιτισμός, Δομημένο Περιβάλλον, Σχεδιασμός, Συγκοινωνίες, Υποδομές, Γειτονιές και Κοινωνική Οικονομία. Οι κατηγορίες αυτές αποτελούν τον βασικό τρόπο ομαδοποίησης των λημμάτων για τους αναγνώστες/-τριες, οι οποίοι μπορούν, επίσης, να αναζητήσουν λήμματα και με λέξεις-κλειδιά της επιλογής τους (όνομα συγγραφέα, θέμα). Η ένταξη κάθε λήμματος δεν γίνεται κατ΄ανάγκην μόνο σε μία θεματική κατηγορία, αλλά σε όλες εκείνες με τις οποίες είναι συναφές. Η ανάγνωση του άτλαντα ακολουθεί, συνεπώς, τη λογική ενός λεξικού ή μιας εγκυκλοπαίδειας και πολύ λιγότερο εκείνη ενός κλασικού βιβλίου.
Η ηλεκτρονική μορφή του άτλαντα επιτρέπει τη συνεχή προσθήκη νέων λημμάτων και τη διόρθωση/αναθεώρηση των παλαιότερων. Ο Κοινωνικός Άτλαντας της Αθήνας είναι, συνεπώς, μια διαρκής και δυναμική διαδικασία αναζήτησης και προσθήκης νέων λημμάτων που θα τον καθιστούν όλο και πιο πλήρη. Η διαδικασία αυτή είναι ανοικτή σε όποιον/-αν θεωρεί ότι μπορεί και θέλει να συμβάλει με τη συγγραφή λήμματος ή/και την παροχή σχετικού υλικού. Η διαδικασία υποβολής προτάσεων γίνεται ηλεκτρονικά (Υποβολή). Η αρχική ομάδα συγγραφέων περιλαμβάνει 70 περίπου ειδικούς και νέους επιστήμονες από πολλούς και διαφορετικούς επιστημονικούς χώρους (Ομάδα Έργου).
Το υλικό του Άτλαντα διέπεται από τους όρους χρήσης και διάχυσης “Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση 4.0 Διεθνές (CC BY-NC 4.0)”
https://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/deed.el
https://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/
Συγγραφείς
Ο άτλαντας δεν θα μπορούσε να υπάρξει χωρίς την αφιλοκερδή προσφορά κειμένων και υλικού από το σύνολο των 70 περίπου συγγραφέων που περιλαμβάνονται στην πρώτη του εμφάνιση στο διαδίκτυο (Ιανουάριος 2016). Ελπίζουμε ότι σύντομα οι συγγραφείς θα γίνουν πολύ περισσότεροι, εμπλουτίζοντας το περιεχόμενο του έργου και αυξάνοντας τη χρησιμότητά του.
Επιστημονικοί φορείς
Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο
Το Τμήμα Γεωγραφίας του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου αποτελεί το βασικό θεσμικό πλαίσιο υλοποίησης του άτλαντα ως ερευνητικού έργου. Το αντικείμενο του Τμήματος αποτελεί ένα ιδιαίτερα πρόσφορο περιβάλλον για την ανάπτυξη ενός έργου που αναφέρεται στις πολλαπλές διαστάσεις της επιστήμης της Γεωγραφίας. Πολλά στελέχη του Τμήματος Γεωγραφίας, αλλά και από άλλα Τμήματα του Πανεπιστημίου, συγκαταλέγονται στους συγγραφείς των λημμάτων του άτλαντα.
Γαλλική Σχολή Αθηνών
Η Γαλλική Σχολή Αθηνών, ένας δημόσιος και ερευνητικός οργανισμός με έδρα την Αθήνα, στοχεύει στη μελέτη των διαφορετικών όψεων του ελληνικού και μεσογειακού χώρου από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Στο πλαίσιο των ερευνών που διεξάγει με αντικείμενο τις χωροκοινωνικές μεταλλαγές της Αθήνας, εξασφαλίζει τη μετάφραση των λημμάτων του παρόντος έργου στα γαλλικά και συνδράμει στην περαιτέρω εξέλιξη του έργου ως επιστημονικός συνεργάτης. Οι γαλλικές μεταφράσεις πραγματοποιούνται από την εταιρεία TEXTO.
Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών
Το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών υπήρξε βασικός φορέας παραγωγής ατλάντων με κοινωνική αναφορά από την εποχή της ίδρυσής του.
- Kayser B (1964) Atlas Économique et Social de la Grèce, Athènes, ΕΚΚΕ.
- Νικολακόπουλος Η (1984) Άτλας των βουλευτικών εκλογών της 18ης Oκτωβρίου 1981, Αθήνα, ΕΚΚΕ.
- Μαλούτας Θ (επιμ.) (2000, β΄ έκδοση 2002) Κοινωνικός και οικονομικός Άτλας της Ελλάδας.1: Οι πόλεις, Αθήνα-Βόλος, ΕΚΚΕ-Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Θεσσαλίας.
Κατά την πρόσφατη περίοδο, το ΕΚΚΕ ανέπτυξε –σε συνεργασία με την ΕΛΣΤΑΤ– τη διαδικτυακή εφαρμογή Πανόραμα Απογραφικών Δεδομένων 1991-2011 (https://panorama.statistics.gr/) η οποία αποτέλεσε βασικό τροφοδότη όσον αφορά δεδομένα και χάρτες για πολλά λήμματα που περιλαμβάνει ο παρών άτλαντας.
Ελληνική Στατιστική Αρχή
Η Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ) είναι ο επίσημος για τη Χώρα παραγωγός πληθυσμιακών στατιστικών στοιχείων σε απογραφική κλίμακα. Ο άτλαντας αυτός θα ήταν εξαιρετικά φτωχότερος αν δεν εκμεταλλευόταν τα λεπτομερή και αξιόπιστα απογραφικά πληθυσμιακά στοιχεία που παράγει η ΕΛΣΤΑΤ επί πολλές δεκαετίες, βάσει των Απογραφών Πληθυσμού – Κατοικιών που διενεργεί ανά δεκαετία. Το σύνολο σχεδόν των χαρτών που αποτυπώνουν διάφορα φαινόμενα με μεγάλη χωρική λεπτομέρεια στην Περιφέρεια Αττικής, ή σε υποσύνολα του χώρου της, έχουν τροφοδοτηθεί σχεδόν αποκλειστικά από στατιστικά στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ και, κυρίως, από εκείνα των τριών τελευταίων Απογραφών Πληθυσμού (1991, 2001 και 2011.
Δίκτυα
Atlas Global Network
Ο Κοινωνικός Άτλαντας της Αθήνας είναι εμπνευστής και μέλος του διεθνούς δικτύου ατλάντων (Global Atlas Network). Το Global Atlas Network αποτελεί μια πλατφόρμα συνεργασίας ανεξάρτητων έργων (Ατλάντων) για τη χαρτογράφηση και ανάλυση κοινωνικών δομών, διαδικασιών και πρακτικών σε διάφορες πόλεις σε όλο τον κόσμο. Αυτά τα έργα προέρχονται από πρωτοβουλίες που δεν είναι πανομοιότυπες και δεν επιδιώκουν να γίνουν. Η δικτύωσή τους είναι ένας τρόπος να ενώσουν τις δυνάμεις τους στην προσπάθεια να γίνουν πιο ορατές οι προσπάθειες εντοπισμού, χαρτογράφησης και διερεύνησης αστικών κοινωνικών διαδικασιών και διεύρυνσης της συζήτησης για τις κοινωνικές διαστάσεις των πόλεων. Φέρνοντας στο προσκήνιο και κάνοντας αυτές τις διαδικασίες πιο ορατές, τα ζητήματα και τα διακυβεύματα που σχετίζονται με αυτά τα ζητήματα μπορούν να φτάσουν πιο εύκολα στην κοινωνική και πολιτική ατζέντα.
Στήριξη
Ίδρυμα Ωνάση
Το έργο αποτελεί χορηγία του Ιδρύματος Ωνάση προς το Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Αθηνών (φορέας υλοποίησης).