Ο ερευνητικός ιστός στην Αττική: συνοπτική παρουσίαση

• Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ):

Ιδρύθηκε το 1959 υπό την αιγίδα της UNESCO και αποτελεί το μόνο δημόσιο ερευνητικό κέντρο της χώρας στο πεδίο των κοινωνικών επιστημών.

Μετά τη συγχώνευση των τριών (3) ινστιτούτων του:

1. Aστικής και αγροτικής κοινωνιολογίας,
2. Πολιτικής κοινωνιολογίας και
3. Κοινωνικής πολιτικής

το ΕΚΚΕ αποτελείται πλέον μόνο από το Ινστιτούτο Κοινωνικών Ερευνών. Σκοπός του είναι η μελέτη των δομών, μηχανισμών, πρακτικών και αντιλήψεων που αφορούν τον ελληνικό κοινωνικοοικονομικό σχηματισμό και τις μεταβολές του στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού και διεθνούς του περίγυρου ώστε να συμβάλει στην κατανόηση και τη διαχείρισή του.

Φωτογραφία 4: Άποψη της βιβλιοθήκης του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών που ιδρύθηκε το 1959 παράλληλα με το ΕΚΚΕ υπό την αιγίδα της UNESCO

Πηγή: EKKE

• Ελληνικό Ινστιτούτο Παστέρ (ΕΙΠ):

Ιδρύθηκε το 1920, εποπτεύεται από κοινού από το Υπουργείο Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων και το Υπουργείο Υγείας και είναι μέλος του Διεθνούς Δικτύου Ινστιτούτων Παστέρ. Το 1975, με την υπογραφή διμερούς συμφωνίας μεταξύ της Ελληνικής Κυβέρνησης και του Ινστιτούτου Παστέρ Παρισίων, καθορίστηκε το πλαίσιο λειτουργίας του Ελληνικού Ινστιτούτου Παστέρ ως ΝΠΙΔ, κοινωφελούς ιδρύματος μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα.

Φωτογραφία 5: Άποψη κτηρίου του Ελληνικού Ινστιτούτου Παστέρ

Πηγή: ΕΙΠ

Η μελέτη των λοιμωδών νοσημάτων, αποτελεί βασικό άξονα των ερευνητικών δραστηριοτήτων του Ελληνικού Ινστιτούτου Παστέρ, ενώ παράλληλα πραγματοποιείται έρευνα στους τομείς της ανοσοβιολογίας και της νευροβιολογίας. Το ΕΙΠ αποτελεί σε εθνικό επίπεδο πυλώνα για την Δημόσια Υγεία με τη λειτουργία πέντε Εθνικών Εργαστηρίων Αναφοράς, σε συνεργασία με το Υπουργείο Υγείας και διεθνείς οργανισμούς, για την επιτήρηση και τον επιδημιολογικό έλεγχο σημαντικών ιικών, βακτηριακών και παρασιτικών λοιμώξεων και την αντιμετώπιση επιδημιών νοσημάτων με υψηλή θνητότητα. Στις δραστηριότητες του Ινστιτούτου εντάσσεται και η λειτουργία Μονάδας Παραγωγής Εμβολίων.

• Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ):

Είναι ένα πολυεπιστημονικό ίδρυμα το οποίο ιδρύθηκε με ΒΔ το 1958. Στο ΕΙΕ λειτουργούν σήμερα τρία Ερευνητικά Ινστιτούτα:

1. Βιολογίας, Φαρμακευτικής Χημείας και Βιοτεχνολογίας,
2. Θεωρητικής και Φυσικής Χημείας,
3. Ιστορικών Ερευνών.

Το Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών του ΕΙΕ καλύπτει ευρύ φάσμα μελέτης και έρευνας της Ελληνικής ιστορίας και του πολιτισμού, ενώ τα Ινστιτούτα των θετικών επιστημών εκτελούν βασική και εφαρμοσμένη έρευνα σε περιοχές αιχμής, όπως η υγεία, τα φάρμακα, το περιβάλλον, η βιοτεχνολογία και τα νέα υλικά.

Στο ΕΙΕ λειτουργεί επίσης το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης (ΕΚΤ), που αποτελεί επιστημονική εγκατάσταση εθνικής χρήσης και τον κύριο εθνικό οργανισμό παροχής υπηρεσιών ηλεκτρονικής πληροφόρησης και υποστήριξης σε θέματα έρευνας, επιστήμης και τεχνολογίας.

Φωτογραφία 6: Άποψη του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (επί της Λεωφόρου Β. Κωνσταντίνου)

Πηγή: Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης

Φωτογραφία 7: Η Βιβλιοθήκη Επιστήμης και Τεχνολογίας (Βιβλιοθήκη Κ.Θ.Δημαρά), ιδρύθηκε το 1958 και εξυπηρετεί το σύνολο της ελληνικής επιστημονικής κοινότητας.

Πηγή: Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης

• Ερευνητικό Κέντρο Καινοτομίας στις Τεχνολογίες της Πληροφορίας, των Επικοινωνιών και της Γνώσης «Αθηνά»:

Ιδρύθηκε το 2003 και αποτελεί το μοναδικό Ερευνητικό Κέντρο στη χώρα με αποκλειστικό προσανατολισμό τις τεχνολογίες και εφαρμογές της Πληροφορικής και των Επικοινωνιών. Διεξάγει έρευνα στον πυρήνα των τεχνολογιών αυτών, καθώς και σε περιοχές όπου οι τεχνολογίες συναντώνται με άλλες επιστήμες ή ανθρώπινες δραστηριότητες.

Είναι οργανωμένο σε τρία Ινστιτούτα:

1. Επεξεργασίας του Λόγου,
2. Πληροφοριακών Συστημάτων και
3. Βιομηχανικών Συστημάτων,

που δραστηριοποιούνται σε ένα ευρύ φάσμα τομέων: μεγάλα δίκτυα και βάσεις δεδομένων και τεκμηρίων (επιστημονικών, επιχειρηματικών, πολιτιστικών κ.λπ.), ενσωματωμένα συστήματα, αυτοματισμοί, ρομποτική, τεχνητή νοημοσύνη, επιμέλεια ψηφιακού περιεχομένου.

Φωτογραφία 7: Τεχνολογίες επεξεργασίας δεδομένων και ανάπτυξη νέων εφαρμογών ενσώματης επικοινωνίας στο «Αθηνά»

Πηγή: Ερευνητικό κέντρο «Αθηνά»

Στο «Αθηνά» εντάσσεται επίσης η Πρωτοβουλία Τεχνολογικών Συνεργατικών Σχηματισμών Corallia. Πρόκειται για μια σύμπραξη ιδιωτικού-δημοσίου τομέα που στοχεύει στην προώθηση της επιχειρηματικότητας και της καινοτομίας σε παραγωγικούς τεχνολογικούς τομείς έντασης γνώσης και εξαγωγικού δυναμικού.

Φωτογραφία 8: Άποψη του ερευνητικού κέντρου «Αθηνά» στον Παράδεισο Αμαρουσίου (επί των οδών Επιδαύρου & Αρτέμιδος 6)

Πηγή: Ερευνητικό κέντρο «Αθηνά»

• Ερευνητικό Κέντρο Βιοϊατρικών Επιστημών «Αλέξανδρος Φλέμινγκ»:

Ιδρύθηκε το 1995 και αποτελείται από ένα μόνο Ινστιτούτο. Ένας από τους βασικούς στόχους της έρευνας που διεξάγεται στο ΕΚΕΒΕ «Αλ. Φλέμιγκ» είναι ο προσδιορισμός των παθογόνων λειτουργιών διαφόρων γονιδίων στην παθολογία σε επίπεδο του οργανισμού των θηλαστικών. Έχει επίσης διακρίσεις και εμπειρογνωμοσύνη στους τομείς της κυτταρικής ανοσολογίας, της προτυποποίησης ασθενειών, της κατασκευής και ανάλυσης κλασσικών και μεταβλητών διαγονιδιακών συστημάτων στο ποντίκι, της μετα-μεταγραφικής ρύθμισης της γονιδιακής έκφρασης, των εξω- και ενδοκυττάριων μηχανισμών μεταβίβασής σημάτων καθώς και της λειτουργικής γονιδιωματικής.

• Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας (ΕΕΑΕ):

Είναι η εθνική ρυθμιστική αρχή, αρμόδια για θέματα ακτινοπροστασίας και ραδιολογικής και πυρηνικής ασφάλειας.

Ιδρύθηκε το 1954 και ανασυστάθηκε το 1987. Αποστολή της είναι η προστασία του πληθυσμού, των εργαζομένων και του περιβάλλοντος από τις ιοντίζουσες και τις τεχνητά παραγόμενες μη ιοντίζουσες ακτινοβολίες. Επίσης, ο έλεγχος και η εποπτεία των εφαρμογών της πυρηνικής τεχνολογίας, των πυρηνικών επιστημών και των ακτινοβολιών στη βιομηχανία, στη γεωργία, στις ηλεκτρονικές επικοινωνίες, στην υγεία, στις βιολογικές και άλλες επιστήμες, η ασφαλής και ειρηνική χρήση των εφαρμογών της πυρηνικής ενέργειας και τεχνολογίας και η ασφαλής διαχείριση αναλωθέντων καυσίμων και ραδιενεργών αποβλήτων.

• Εθνικό Δίκτυο Έρευνας και Τεχνολογίας Α.Ε. (ΕΔΕΤ):

Το Εθνικό Δίκτυο Έρευνας και Τεχνολογίας (ΕΔΤ – GRNET) ξεκίνησε το 1995 ως έργο της Γενικής Γραμματείας Έρευνας & Τεχνολογίας του Υπουργείου Ανάπτυξης. To 1998 δημιουργήθηκε η ΕΔΕΤ Α.Ε., ο φορέας διαχείρισης του ΕΔΕΤ, ως εταιρεία Τεχνολογικής Ανάπτυξης της ΓΓΕΤ κατά το πρότυπο των Εθνικών Ερευνητικών Δικτύων (National Research Networks) των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το ΕΔΕΤ παρέχει υπηρεσίες Εθνικής και Διεθνούς Διασύνδεσης υψηλής χωρητικότητας στην Ελληνική Ακαδημαϊκή και Ερευνητική Κοινότητα. Ειδικότερα, παρέχει υπηρεσίες διασύνδεσης στα δύο βασικά εκπαιδευτικά Δίκτυα Πρόσβασης της χώρας: το Ακαδημαϊκό Διαδίκτυο (Gunet) και το Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο. Εξυπηρετεί περισσότερους από 70 φορείς και περίπου 190.000 χρήστες (ερευνητές, φοιτητές και ερευνητικό προσωπικό ΑΕΙ / ΤΕΙ, χρήστες ακαδημαϊκών και ερευνητικών ηλεκτρονικών βιβλιοθηκών, εκπαιδευτικούς και μαθητές της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης).

Φωτογραφία 9: Η υπερυπολογιστική υποδομή της ΕΔΕΤ Α.Ε. στο Υπουργείο Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων, ένα ισχυρό εργαλείο της ακαδημαϊκής και ερευνητικής κοινότητας της χώρας

• Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΚΑΠΕ):

Ιδρύθηκε το 1987 ως νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου. Είναι ο εθνικός φορέας για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, την ορθολογική χρήση ενέργειας και την εξοικονόμηση ενέργειας. Ο κύριος σκοπός του είναι η προώθηση των εφαρμογών στους τομείς αρμοδιότητάς του σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, με γνώμονα τη μείωση της περιβαλλοντικής επιβάρυνσης στην αλυσίδα παραγωγή – μεταφορά – χρήση της ενέργειας.

• Ελληνικός Γεωργικός Οργανισμός “ΔΗΜΗΤΡΑ”:

Ιδρύθηκε το 2011, με κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομικών και Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων, που συγχώνευσε τους ακόλουθους φορείς:

1. Εθνικό Ίδρυμα Αγροτικής Έρευνας (ΕΘΙΑΓΕ),
2. Οργανισμός Γεωργικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, Κατάρτισης και Απασχόλησης (ΟΓΕΕΚΑ) − «ΔΗΜΗΤΡΑ»,
3. Οργανισμός Πιστοποίησης και Επίβλεψης Γεωργικών Προϊόντων (ΟΠΕΓΕΠ – AGROCERT) και
4. Ελληνικός Οργανισμός Γάλακτος και Κρέατος (ΕΛΟΓΑΚ).

Είναι ΝΠΙΔ που ανήκει στον ευρύτερο δημόσιο τομέα και ασκεί όλες τις αρμοδιότητες των συγχωνευθέντων νομικών προσώπων.

• Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο:

Ιδρύθηκε το 1929 ως ΝΠΔΔ και είναι ερευνητικός φορέας μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα. Οι επιστημονικές δραστηριότητες του Ινστιτούτου είναι οργανωμένες σε τρία Τμήματα:

1. Φυτοπαθολογίας,
2. Εντομολογίας και Γεωργικής Ζωολογίας και
3. Ελέγχου Γεωργικών Φαρμάκων και Φυτοφαρμακευτικής.

Το Ινστιτούτο καλύπτει επιστημονικά όλο το φάσμα της φυτοπροστασίας και φυτοϋγείας, ενώ παράλληλα μελετά και προτείνει μέτρα για την ασφάλεια και την ποιότητα στην πρωτογενή παραγωγή καθώς και την ελαχιστοποίηση των πιθανών επιπτώσεών της στο περιβάλλον και τον άνθρωπο.

• Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (ΙΓΜΕ):

Το 1972 ιδρύθηκε το Εθνικό Ίδρυμα Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (ΕΘΙΓΜΕ), ως ΝΠΙΔ εποπτευόμενο από το Υπουργείο Πολιτισμού & Επιστημών & το Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας. Το 1976 μετονομάστηκε σε Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (ΙΓΜΕ), εποπτευόμενο από το τότε Υπουργείο Βιομηχανίας και στη συνέχεια το Υπουργείο Ανάπτυξης. Το ΙΓΜΕ είναι ο θεσμοθετημένος τεχνικός σύμβουλος της πολιτείας σε θέματα γεωεπιστημών. Βασικός σκοπός του είναι η γεωλογική μελέτη της χώρας, η έρευνα και η αξιολόγηση των ορυκτών πρώτων υλών (πλην υδρογονανθράκων) και υπόγειων νερών. Εκτελεί χρέη Εθνικής Γεωλογικής Υπηρεσίας, σκοπός της οποίας είναι η αποτύπωση – καταγραφή και τελικά η γνώση της βασικής γεωλογικής δομής της χώρας, με χαρτογραφήσεις, γεωχημεία, γεωφυσική, τηλεπισκόπηση, βάσεις γεωεπιστημονικών δεδομένων κ.ά.

• Κέντρο Προγραμματισμού και Οικονομικών Μελετών (ΚΕΠΕ):

Ιδρύθηκε το 1959 ως μικρή ερευνητική μονάδα με την επωνυμία «Κέντρον Οικονομικών Ερευνών». Το 1964, οπότε και το ΚΕΠΕ πήρε την σημερινή του ονομασία, προστέθηκαν στις αρμοδιότητές του η κατάρτιση σχεδίων βραχυχρονίων, μεσοχρονίων και μακροχρονίων προγραμμάτων ανάπτυξης, περιφερειακής και χωροταξικής ανάπτυξης και δημοσίων επενδύσεων, η παρακολούθηση και ανάλυση των βραχυπροθέσμων και μεσοπροθέσμων εξελίξεων στην ελληνική οικονομία, η κατάρτιση προτάσεων οικονομικής πολιτικής και επιμόρφωση νέων οικονομολόγων, ιδιαίτερα σε θέματα προγραμματισμού και οικονομικής ανάπτυξης. Αποτελεί το μεγαλύτερο ερευνητικό ίδρυμα για την οικονομική επιστήμη στην Ελλάδα με αντικείμενο την διερεύνηση θεμάτων που αφορούν στην ελληνική οικονομία.

• Οργανισμός Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας (ΟΑΣΠ):

Ιδρύθηκε το 1983 ως ΝΠΙΔ και εποπτεύεται από το Υπουργείο Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων. Σκοπός του είναι η επεξεργασία και ο σχεδιασμός της αντισεισμικής πολιτικής της χώρας, καθώς και ο συντονισμός των ενεργειών δημοσίου και ιδιωτικού δυναμικού για την εφαρμογή της πολιτικής αυτής. Το 2011, το Ινστιτούτο Τεχνικής Σεισμολογίας και Αντισεισμικών Κατασκευών (ΙΤΣΑΚ), που είχε ιδρυθεί το 1979 στη Θεσσαλονίκη, καταργήθηκε ως αυτοτελές ΝΠΔΔ και συγχωνεύτηκε με τον ΟΑΣΠ.

• Εθνικό Κέντρο περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης (ΕΚΠΑΑ):

Ιδρύθηκε το 1999, ως ΝΠΙΔ κοινωφελούς χαρακτήρα, εποπτευόμενο από το Υπουργείο Περιβάλλοντος, με σκοπό την παροχή αξιόπιστων και συγκρίσιμων πληροφοριών για το περιβάλλον, τη συμβολή στην επεξεργασία, εφαρμογή και αξιολόγηση πολιτικών, προγραμμάτων και μέτρων που αφορούν το περιβάλλον και τη βιώσιμη ανάπτυξη, την αντίστοιχη επιστημονική υποστήριξη της διοίκησης και την υποβολή προτάσεων στους αρμόδιους φορείς. Το 2011 με Απόφαση του αρμόδιου Υπουργού Περιβάλλοντος το “Εθνικό Κέντρο Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης” συγχωνεύτηκε με το “Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών”, με απορρόφηση του δεύτερου από το πρώτο, το οποίο και μετονομάστηκε σε “Εθνικό Κέντρο Βιώσιμης και Αειφόρου Ανάπτυξης” (ΕΚΒΑΑ). Τον Ιούνιο του 2015, με κοινή απόφαση των Υπουργών Παραγωγικής Ανασυγκρότησης, Ενέργειας και Περιβάλλοντος, το Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών και Μελετών αποσπάστηκε και επανασυστάθηκε ως ΙΓΜΕ, ενώ το ΕΚΒΑΑ μετονομάστηκε σε Εθνικό Κέντρο Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης (ΕΚΠΑΑ).

• Ανώνυμη Εταιρεία Βιομηχανικής Έρευνας, Τεχνολογικής Ανάπτυξης και Εργαστηριακών Δοκιμών, Πιστοποίησης και Ποιότητας Α.Ε.:

Η εταιρεία προήλθε το 2012 από τη συγχώνευση σε μία τριών εταιρειών: 1. Εταιρεία Κεραμικών & Πυρίμαχων Υλικών Α.Ε. (ΕΚΕΠΥ Α.Ε.), 2. Εταιρεία Βιομηχανικής Έρευνας & Τεχνολογικής Ανάπτυξης Μετάλλων Α.Ε. (ΕΒΕΤΑΜ Α.Ε.), 3. Ελληνικό Κέντρο Αργιλλομάζης Α.Ε. (ΕΛΚΕΑ Α.Ε.). Στη νέα ΕΒΕΤΑΜ προσαρτήθηκαν επίσης και οι δραστηριότητες πιστοποίησης και εργαστηριακών δοκιμών του Ελληνικού Οργανισμού Τυποποίησης (ΕΛΟΤ Α.Ε.). Είναι μια εταιρεία δημόσιου συμφέροντος μικτού χαρακτήρα, στο μετοχικό κεφάλαιο της οποίας συμμετέχουν τόσο φορείς και εταιρείες του δημόσιου τομέα όσο και ιδιωτικές εταιρείες. Η ΕΒΕΤΑΜ λειτουργεί υπό την επίβλεψη της Γενικής Γραμματείας Βιομηχανίας του Υπουργείου Οικονομίας. Είναι ένα πολυκλαδικό, πολυτεχνολογικό κέντρο εργαστηριακών ελέγχων και πιστοποίησης βιομηχανικών και καταναλωτικών προϊόντων, υλικών, εγκαταστάσεων και συστημάτων διαχείρισης.

• Ακαδημία Αθηνών:

Στην Ακαδημία Αθηνών λειτουργούν 13 Eρευνητικά Kέντρα και 10 Γραφεία Ερευνών με εξειδικευμένες βιβλιοθήκες, καθώς και η κεντρική βιβλιοθήκη «Iωάννης Συκουτρής». Από το 2002 υπό την εποπτεία της Ακαδημίας Αθηνών λειτουργεί το Ίδρυμα Iατροβιολογικών Eρευνών (Ι.ΙΒ.Ε.Α.Α.). Ο πρωταρχικός στόχος του ΙΙΒΕΑΑ είναι να υποστηρίξει τη βασική και κλινική έρευνα, δημιουργώντας το ιδανικό περιβάλλον για την ανάπτυξη της μεταφραστικής έρευνας που συνδέει τα εργαστηριακά ευρήματα με κλινικές πρακτικές. Το ΙΙΒΕΑΑ περιλαμβάνει 10 Ερευνητικά Κέντρα που εξειδικεύονται σε διαφορετικές πτυχές της Ιατροβιολογικής Έρευνας – δύο Κέντρα Βασικής Έρευνας, Κέντρο Βιολογίας Συστημάτων, Κέντρο Βιολογίας Καρκίνου, Κέντρο Νευροβιολογίας, Ανοσολογίας και Μεταμοσχεύσεων, Κέντρο Νανοϊατρικής, Πειραματικής Χειρουργικής, Κλινικής Έρευνας και Κέντρο Περιβαλλοντικής Υγείας.

Φωτογραφία 10: Άποψη του Ιδρύματος Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών (επί της οδού Σωρανού Εφεσίου 4)

Από την ανωτέρω παράθεση συνάγεται ότι στην Αθήνα και την Περιφέρεια Αττικής έχει την έδρα της η μεγάλη πλειονότητα των ερευνητικών και τεχνολογικών φορέων της χώρας, καθώς και των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων και επιχειρήσεων. Η θετική συνέπεια της εκτεταμένης αυτή συγκέντρωσης είναι η ύπαρξη υψηλού επιπέδου ανθρώπινου δυναμικού, το οποίο με τις κατάλληλες διαρθρωτικές παρεμβάσεις μπορεί να συμβάλει στην αναδιαμόρφωση του καινοτομικού προφίλ της Περιφέρειας, αλλά και της χώρας.